فرصت‌ها و چالش‌های یک بازار ۲۴ میلیارد دلاری

این صنعت در شرایط تحریم، یکی از مهم‌ترین منابع درآمدهای ارزی غیر نفتی ایران بوده و توانسته نقش قابل توجهی در تأمین ارز و کاهش تکانه‌های اقتصادی ایفا کند.

در واقع، صادرات نفت خام به‌راحتی تحریم‌پذیر و قابل رصد توسط کشورهای تحریم کننده است. اما صادرات محصولات پتروشیمی، سهولت بیشتری داشته و می‌تواند موجب خنثی‌سازی تحریم‌ها نیز باشد.

در حال حاضر، تولید سه محصول پایه آمونیاک، متانول و اتیلن کشور رشد قابل توجهی داشته و عمده سبد محصولات پتروشیمی ایران بر تولید این سه محصول پایه پتروشیمی متمرکز است. ماحصل این سه محصول پایه پتروشیمی نیز توسعه محصولاتی همچون اوره و پلی اتیلن است. درحال‌حاضر، اوره، پلی اتیلن و متانول، حدود ۶۰ درصد از صادرات وزنی محصولات پتروشیمی و حدود ۴۹ درصد از ارزش صادرات محصولات پتروشیمی را شامل می‌شوند.

تمرکز بالای سبد محصولات صادراتی صنعت پتروشیمی تنها بر سه محصول نشان دهنده دو موضوع بسیار مهم است. در نکته اول می‌توان اشاره کرد که وابستگی صنعت پتروشیمی به صادرات تنها سه محصول موجب می‌شود که صادرات محصولات پتروشیمی تحت‌تأثیر وضعیت بازارهای جهانی بوده و با کوچک‌ترین تغییر در بازارهای جهانی، روند صادرات محصولات پتروشیمی مختل شود. به‌عنوان نمونه، متانول در دهه ۹۰، یکی از پرسودترین محصولات پتروشیمی کشور بود اما به‌واسطه تنش‌های بین‌المللی و افزایش قیمت جهانی گاز قیمت جهانی متانول کاهش یافت و با وجود افزایش تولید و صادرات این محصول در کشور، ارزش صادراتی آن همچنان در محدوده دو میلیارد دلار در سال ثابت ماند.

در نکته دوم می‌توان گفت که توسعه صنعت پتروشیمی مبتنی بر خوراک موجود یعنی گاز طبیعی و اتان توسعه پیدا کرده و وابستگی زیادی به گاز دارد. در حال حاضر با ایجاد شرایط ناترازی گاز و افت فشار تولید میدان گازی پارس جنوبی، تأمین پایدار خوراک این پتروشیمی‌ها با مشکل مواجه است. در زمستان امسال به‌واسطه افزایش مصرف گاز در بخش خانگی، تجاری و صنایع غیر عمده و ایجاد ناترازی گاز، تأمین پایدار خوراک متان با مشکل مواجه است و ۱۲ واحد پتروشیمی با قطعی خوراک روبه‌رو بوده است.